Zielone obligacje, klastry energii i współpraca między miastami – to tematy, na które dyskutowano podczas V dnia Międzynarodowej Konferencji Eco-Miasto 2020. Energia zmian. Na ich omówienie poświęcono na konferencji osobny panel, prowadzony przez specjalistę Centrum UNEP/GRID-Warszawa ds. zrównoważonego rozwoju, Bartłomieja Kozka.
Jednym z rozwiązań, które stało się w ostatnich latach popularne wśród polskich samorządów są klastry energii. Reprezentujący Żywiecki Klaster Energetyczny Piotr Budzisz przypomniał o ich społecznym wymiarze, stawiającym sobie za cel większe uspołecznienie procesu produkcji i dystrybucji energii.
Co ciekawe, za jedno ze źródeł ich sukcesu uznał… brak systemów wsparcia finansowego, dzięki czemu od samego początku ich tworzenia nastawione były na kontynuowanie działalności i nie uzależniały jej od otrzymania (lub nie) dotacji. — Przyszłość klastrów to przyspieszenie legislacyjnych. Powinny one uwzględniać elastyczność i inny poziom regulacji niż dla dużych graczy rynkowych o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa systemu energetycznego. Potrzebne jest wypracowanie modelu współpracy między dużymi podmiotami a klastrami, ale także stworzenia przestrzeni prawnej, umożliwiającej klastrów eksperymentowanie. Ważne będzie również uwzględnienie roli magazynowania energii w kontekście niestabilności OZE – podkreślił Budzisz.
Niezbędnym elementem transformacji energetycznej – szczególnie w obliczu napiętych z powodu pandemii COVID-19 budżetów polskich samorządów – będzie zapewnienie odpowiednich środków finansowych na jej rzecz. Na temacie tym skupił się ekspert Fundacji Instrat, Michał Hetmański. Przypomniał m.in. o rządowym Krajowym Planie Odbudowy. Wnioski o środki skierowane przez samorządy mają jego zdaniem wysokie szanse – szczególnie w wypadku projektów z zakresu ochrony środowiska oraz efektywności energetycznej. – Fundacja Instrat postuluje skupianie się na dofinansowaniu już istniejących działań z zakresu poprawy jakości powietrza czy z walki z ubóstwem energetycznym. Istotnym elementem spójnej polityki powinno być budowanie odporności na przyszłe kryzysy. Nie możemy również zapominać o tym, że stojąca przed nami transformacja ma ważny, społeczny wymiar – mówił Hetmański.
Jako narzędzie zabezpieczania ciągłości środków na inwestycje w poprawę stanu lokalnego środowiska oraz jakości życia mieszkańców wskazał zielone obligacje. Z narzędzia tego korzystają dziś w Polsce głównie podmioty komercyjne, ale na ich emisje zdecydowała się również m.in. Warszawa oraz Ministerstwo Finansów. Mogą one być narzędziem finansowania wkładu własnego inwestycji – to szczególnie ważne, bowiem w kolejnej perspektywie finansowej jego minimalny poziom ma wzrosnąć, co zachęcać będzie samorządy do obrania hybrydowego modelu finansowania.
Miasto z klimatem
Jak wygląda tworzenie lokalnej, zrównoważonej energetyki w praktyce? Jakie korzyści może ono przynieść miastu takiemu jak Ostrów WIelkopolski i jego mieszkańcom? Na to pytanie odpowiadał Mateusz Nycek, reprezentujący tamtejsze Centrum Rozwoju Komunalnego.
Centrum oraz władze miasta na początku 2018 roku zabrały się za tworzenie lokalnej strategii energetycznej, będącej odpowiedzią m.in. na niestabilne ceny energii. Istotnym faktem, który jego zdaniem ułatwił postawienie na transformację energetyczną, była konsolidacja sektora komunalnego w mieście w jedną grupę kapitałową. Model holdingowy miał pomóc w spójnym, skoordynowanym wdrażaniu zmian. Pomogło również posiadanie przez samorząd własnych źródeł energii.
Ostrowski rynek energetyczny uwzględnia też autobusy elektryczne i elektromobilność, przynosi oszczędności ekologiczne i ekonomiczne. Lokalni przedsiębiorcy angażowani są w jego działanie, stając się prosumentami (jednoczesnymi producentami i konsumentami energii). Istotnym jego elementem jest również zaangażowanie mieszkańców, a także eko-oferta energetyczna, tańsza od tej opartej na konwencjonalnych źródłach energii. – Legislacja powinna wspierać kreatywność na poziomie lokalnym, np. w zakresie partnerstw publiczno-prywatnych. Dziś mamy do czynienia ze zbyt dużą ilością ograniczeń legislacyjnych i kapitałowych w zakresie wytwarzania energii dla małych spółek energetycznych. Dziś możliwe jest np. jedynie otrzymanie koncesji ogólnopolskiej, brak rozwiązań umożliwiających generowanie energii na stricte lokalne potrzeby – odnotował Nycek.
Reprezentujący stołeczny Ratusz, a także sieć Energie Cites Leszek Drogosz w swoich wypowiedziach poświęcił dużo miejsca na przewijający się w trakcie dyskusji motyw współpracy – ze szczególnym uwzględnieniem jego międzymiastowego charakteru. – Współpraca międzynarodowa stymuluje tę krajową. Warszawa częścią np. polskiej sieci Energy Cites, skupiającej również mniejsze miejscowości. Dialog pozwala pokazać miasta jako partnera, np. dla instytucji europejskich. Dzięki temu możliwe jest nie tylko finansowanie działań czy wpływanie na kształt wdrażanych rozwiązań z zakresu dekarbonizacji. Wspólna dyskusja pozwala również przygotować się na wspólne wyzwania i nowe trendy, takie jak rozwój energetyki obywatelskiej – zauważył.
Drogosz odpowiedział również pytania o możliwość tworzenia wspólnej polityki zrównoważonego rozwoju na poziomie aglomeracyjnym. Zauważył, że już dziś taka współpraca ma miejsce np. w zakresie transportu (wspólny bilet czy tworzenie sieci tras rowerowych). Choć bardziej ścisła współpraca to wciąż wyzwanie Warszawa i okoliczne samorządy już dziś współpracują ze sobą w kwestiach strategicznych, ochronie powietrza czy składając wspólne aplikacje o środki finansowe.
Patrząc w przyszłość
Miasta – jak widać po piątkowych dyskusjach – już dziś mierzą się ze skutkami kryzysu klimatycznego. Mimo problemów, takich jak chociażby pandemia koronawirusa, starają się kontynuować inwestycje w swój zrównoważony rozwój. Holistycznie rozumiana polityka klimatyczna, uwzględniająca lokalną specyfikę oraz aspekty społeczne nie jest już traktowana jako zagadnienie niszowe.
Najbliższe lata pokażą, na ile presja społeczna, której przykładem są m.in. strajki klimatyczne, wpływać będzie na zmiany w polityce polskich miast, przesuwające je na tory neutralności klimatycznej. Prezentowane na konferencji Eco-Miasto 2020 przykłady pozwalają myśleć o tych zmianach z pewną dozą optymizmu.
